KIẾN THỨC, THỰC HÀNH VỀ PHÒNG CHỐNG ĐÁI THÁO ĐƯỜNG 

CỦA NGƯỜI DÂN TỪ 18 ĐẾN 60 TUỔI SỐNG TẠI THỊ TRẤN PHƯỚC VĨNH, HUYỆN PHÚ GIÁO , TỈNH BÌNH DƯƠNG NĂM 2016

......................... Nguyễn Minh Đức, Trần Hoàng Dung
Trung tâm Y tế huyện Phú Giáo

TÓM TẮT

Đặt vấn đề: Đái tháo đường là gánh nặng toàn cầu, do hậu quả của lối sống ít vận động, ăn thực phẩm nhiều dầu mỡ và đường. Xu hướng hiện tại là đẩy mạnh công tác phòng chống đái tháo đường. Các nghiên cứu cho thấy kiến thức, thực hành về phòng chống đái tháo đường có vai trò quang trọng phòng ngừa bệnh.

Mục tiêu nghiên cứu: Xác định tỷ lệ người dân từ 18 đến 60 tuổi sống tại thị trấn Phước Vĩnh, huyện Phú Giáo, tỉnh Bình Dương có kiến thức, thực hành đúng về phòng chống bệnh đái tháo đường và các yếu tố liên quan.

Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu cắt ngang mô tả được thực hiện từ tháng 6 đến tháng 10 năm 2016 trên đối tượng người dân từ 18 đến 60 tuổi sống tại thị trấn Phước Vĩnh, huyện Phú Giáo, tỉnh Bình Dương.

Kết quả: Tỷ lệ người dân có kiến thức đúng về phòng chống bệnh đái tháo đường là 27.7%, thực hành đúng là 33.9%. Có mối liên quan có ý nghĩa thống kê giữa kiến thức đúng với thực thành đúng (p<0.001, PR=1.92 KTC 95%:1.46-2.53). Có mối liên quan có tính khuynh hướng giữa nhóm tuổi với kiến thức chung (p=0.001, PR=0.52, KTC 95%:0.40-0.68). Có mối liên quan có tính khuynh hướng giữa trình độ học vấn với kiến thức chung (p=0.001, PR= 2.93, KTC 95%:2.49-3.46). Có mối liên quan có ý nghĩa thống kê giữa nhóm tuổi với thực hành chung (p=0.002, PR= 0.58, KTC 95%:0.41-0.81). Có mối liên quan có tính khuynh hướng giữa trình độ học vấn với thực hành chung (PR= 1.34,  KTC 95%:1.13-1.58). Nghiên cứu không tìm thấy mối liên quan giữa kiến thức chung, thực hành chung với nghề nghiệp của người dân.

Kết luận: Đẩy mạnh tuyên truyền về kiến thức, thực hành cho người dân về triệu trứng bệnh, các yếu tố nguy cơ, biện pháp phòng ngừa bệnh, chế độ ăn và luyện tập thể lực.

ABSTRACT

Background: Diabetes is a global burden, as a result of a sedentary lifestyle, eating greasy foods and sugar. The current trend is to strengthen the prevention of diabetes. The study showed that knowledge and practices in diabetes prevention important role prevention.

Objectives:  Determine the percentage of people were in the age group of 18 to 60 years, living in the Phuoc Vinh town, Phu Giao District, Binh Duong Province the right knowledge and practice prevention of diabetes and related factors.

Method:  A cross sectional study was conducted from June to October in 2016  people were in the age group of 18 to 60 years,  living in the town of Phuoc Vinh, Phu Giao District, Binh Duong Province.

Result: The rate of people having right knowledge about diabetes prevention is 27.65%, having right practice of diabetes prevention is 33.9%. The statistic relationship between right knowledge and right practice (p <0.001, PR = 1.92 95% CI: 1:46 to 2:53). There is relationship between general knowledge with age group (p=0.001, PR=0.52, KTC 95%:0.40 to 0.68). There is relationship between general knowledge with educatio level (p=0.001, PR= 2.93, KTC 95%:2.49 to 3.46). There is relationship between general practice with age group (p=0.002, PR= 0.58, KTC 95%:0.41 to 0.81). There is relationship between general practice with education level, (PR= 1.34,  KTC 95%:1.13 to 1.58). The study did not find relationship between general  knowledge, the general practice with  people's careers.

Conclusion: Promote dissemination of knowledge, practice for the people about symptoms, diseases, risk factors, preventive measures, diet and physical exercise.

ĐẶT VẤN ĐỀ

Đái tháo đường là gánh nặng toàn cầu, do hậu quả của lối sống ít vận động, ăn thực phẩm nhiều dầu mỡ và đường. Xu hướng hiện tại là đẩy mạnh công tác phòng chống đái tháo đường. Các nghiên cứu cho thấy kiến thức, thực hành về phòng chống đái tháo đường có vai trò quang trọng phòng ngừa bệnh.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới, tính đến tháng 11/2013, trên thế giới có khoảng 382 triệu người mắc ĐTĐ, kèm theo những biến chứng gây tàn tật, đe dọa tính mạng. Số người bị bệnh ĐTĐ tăng từ 108 triệu trong năm 1980 lên 422 triệu năm 2014. Trong đó, ĐTĐ ở người lớn trên 18 tuổi tăng từ 4.7% lên 8.5% [4].

Vì thế nghiên cứu này được tiến hành nhằm xác định tỷ lệ kiến thức, thực hành của người dân từ 18-60 tuổi sống tại thị trấn Phước Vĩnh, huyện Phú Giáo, tỉnh Bình Dương về phòng chống ĐTĐ và một số yếu tố liên quan. Từ đó đưa ra các nội dung và hình thức tuyên truyền cụ thể, thích hợp để nâng cao tỷ lệ  kiến thức, thực hành phòng ngừa ĐTĐ.

Mục tiêu tổng quát:

Xác định tỷ lệ người dân từ 18 đến 60 tuổi sống tại thị trấn Phước Vĩnh, huyện Phú Giáo, tỉnh Bình Dương có kiến thức, thực hành đúng về phòng chống bệnh đái tháo đường và các yếu tố liên quan năm 2016.

Mục tiêu cụ thể:

1.   Xác định tỷ lệ người dân từ 18 đến 60 tuổi sống tại thị trấn Phước Vĩnh, huyện Phú Giáo, tỉnh Bình Dương có kiến thức đúng về phòng chống đái tháo đường.

2.   Xác định tỷ lệ người dân từ 18 đến 60 tuổi sống tại thị trấn Phước Vĩnh, huyện Phú Giáo, tỉnh Bình Dương có thực hành đúng về phòng chống bệnh đái tháo đường.

3.   Xác định mối liên quan giữa kiến thức, thực hành về phòng chống bệnh đái tháo đường của người dân từ 18 đến 60 tuổi sống tại thị trấn Phước Vĩnh, huyện Phú Giáo, tỉnh Bình Dương với các đặc điểm dân số xã hội.

4.   Xác định mối liên quan giữa kiến thức chung, thực hành chung về phòng chống bệnh đái tháo đường của người dân từ 18 đến 60 tuổi sống tại thị trấn Phước Vĩnh, huyện Phú Giáo, tỉnh Bình Dương.

ĐỐI TƯỢNG VÀ THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU

Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu cắt ngang mô tả

Đối tượng nghiên cứu:

  Người dân từ 18 đến 60 tuổi sống tại thị trấn Phước Vĩnh, huyện Phú Giáo, tỉnh Bình Dương từ một năm trở lên.

 Cỡ mẫu:  = 363 người dân

 (chọn p=0.62 theo nghiên cứu Bùi Thị Khánh Thuận năm 2013)

Thời gian nghiên cứu: Từ tháng 6 đến tháng 10 năm 2016

Kỹ thuật chọn mẫu: Chọn mẫu ngẫu nhiên thuận tiện hệ thống.

Phương pháp xử lí dữ kiện: Dữ liệu được mã hóa và nhập bằng phần mềm Epidata 3.1. Phân tích số liệu bằng phần mềm Stata 12.0

KẾT QUẢ - BÀN LUẬN

Các đặc điểm dân số xã hội của mẫu nghiên cứu

Bảng 1: Các đặc điểm dân số xã hội của mẫu nghiên cứu

Kết quả cho thấy đa số người tham gia nghiên cứu có độ tuổi từ 31- 45 tuổi chiếm 49.0%, nhóm tuổi từ 18-30 chiếm 31.7%. Tỷ lệ nữ tham gia nghiên cứu chiếm 66.9%; trình độ học vấn chủ yếu là cấp 2 chiếm 36.9%, cấp 3 chiếm 32.5%. Về nghề nghiệp đa số là công nhân chiếm 44.1%, công nhân viên chức chiếm 18.0%. Đa số đối tượng đã có vợ/chồng chiếm 71.4%.

Kiến thức về phòng chống đái tháo đường

Bảng 2: Kiến thức về phòng chống đái tháo đường

Tỷ lệ người dân có kiến thức chung đúng về phòng chống đái tháo đường chiếm 27.7%. Trong đó biết triệu chứng bệnh là 18.5%, biến chứng là 13.2%, yếu tố nguy cơ là 24.5%, các biện pháp phòng ngừa bệnh là 73.3%.

Mối liên quan giữa kiến thức với đặc điểm dân số xã hội

Bảng 3: Mối liên quan giữa kiến thức với đặc điểm dân số xã hội

**Chi bình phương khuynh hướng

            Kết quả nghiên cứu cho thấy có mối liên quan có tính khuynh hướng giữa nhóm tuổi với kiến thức chung về phòng chống ĐTĐ (p=0.001), cứ tăng một nhóm tuổi thì tỷ lệ kiến thức chung đúng giảm 0.52 lần (PR=0.52, KTC 95%:0.40-0.68).

 Có mối liên quan có tính khuynh hướng giữa trình độ học vấn và kiến thức chung về phòng chống ĐTĐ (p=0.001), cứ tăng một cấp học thì tỷ lệ kiến thức chung đúng của đối tượng tham gia nghiên cứu tăng 2.93 lần (PR=2.93, KTC 95%:2.49-3.46).

Thực hành về phòng chống ĐTĐ

Bảng 4: Thực hành về phòng chống ĐTĐ

            Kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ lệ thực hành chung đúng của đối tượng tham gia nghiên cứu là 33.9%. Trong đó, thực hành đúng không hút thuốc lá là 86.0%, không uống rượu bia là 66.2%, có luyện tập thể lực là 33.1%, không ăn/uống đồ ngọt là 81.8%, khám sức khỏe định kỳ là 6.34%, có duy trì khám sức khỏe định kỳ là 19.2%.

Mối liên qua giữa thực hành với đặc điểm dân số xã hội

Bảng 5: Mối liên qua giữa thực hành với đặc điểm dân số xã hội

** Chi bình phương khuynh hướng

Có mối liên quan có ý nghĩa thống kê giữa giới tính và thực hành chung về phòng chống ĐTĐ (p<0.001), nam giới có tỷ lệ thực hành chung đúng bằng 0.39 lần giới nữ (KTC 95%:0.26-0.60).

Có mối liên quan có tính khuynh hướng giữa trình độ học vấn và thực hành chung về phòng chống ĐTĐ (p=0.001), cứ tăng lên một cấp học thì tỷ lệ thực hành chung đúng tăng lên 1.34 lần (KTC 95%:1.13-1.58).

Mối liên quan giữa kiến thức chung với thực hành chung về phòng chống ĐTĐ

Bảng 6: Mối liên quan giữa kiến thức chung với thực hành chung về phòng chống ĐTĐ

Nghiên cứu tìm thấy mối liên quan có ý nghĩa thống kê giữa kiến thức chung và thực hành chung về phòng chống ĐTĐ (p<0.001), nhóm đối tượng có kiến thức chung đúng có tỷ lệ thực hành đúng bằng 1.92 lần nhóm có kiến thức chưa đúng (KTC 95%(1.46-2.53).

BÀN LUẬN

Kiến thức về phòng chống ĐTĐ

Qua nghiên cứu cho thấy tỷ lệ phụ nữ có kiến thức chung đúng về phòng chống ĐTĐ thấp chỉ chiếm 27.7% cao hơn nghiên cứu của Nguyễn Văn Lành với 8.7% [1], và cao hơn nguyên cứu của Lã Ngọc Quang với 13.2%, thấp hơn so với nghiên cứu của Bùi Thị Khánh Thuận với 62.0% [2, 3]. Có sự khác biệt này là do tiêu chuẩn đánh giá kiến thức đúng trong từng bộ câu hỏi là khác nhau, trong nghiên cứu của chúng tôi đúng trên 60% các yếu tố mới được đánh giá là có kiến thức đúng. Bên cạnh đó, do đối tượng nghiên cứu của chúng tôi có học vấn thấp chủ yếu ≤ cấp 2 (52.3%), cùng với sự tiếp nhận thông tin truyền thông ít đa dạng hơn.

Thực hành về phòng chống ĐTĐ

Kết quả phân tích cho thấy đối tượng có thực hành chung đúng về phòng chống ĐTĐ thấp chiếm 33.9% thấp hơn nghiên cứu của tác giả Bùi Thị Khánh Thuận là 62.0% [3].

Nghiên cứu cũng cho thấy có mối liên quan có ý nghĩa thống kê giữa trình độ học vấn, giới, nhóm tuổi và thực hành trong phòng chống ĐTĐ phù hợp với nghiên cứu của Nguyễn Văn Lành[1] .Qua đó cho thấy học vấn tăng lên một cấp thì tỷ lệ thực hành đúng của người dân tăng lên gấp 1.34  lần. Bên cạnh đó nghiên cứu cũng cho thấy tỷ lệ thực hành đúng ở nhóm tuổi 31-45 chỉ bằng 0.58 lần nhóm đối tượng ở nhóm 18-30 tuổi. Tỷ lệ thực hành đúng ở nam giới chỉ bằng 0.39 lần ở nữ giới. Có thể nhận thấy trình độ học vấn, giới, nhóm tuổi quyết định rất lớn đến thực hành đúng trong phòng chống ĐTĐ, người dân có trình độ học vấn càng cao thì kiến thức đúng cũng tăng cao tương ứng. Ở nam giới phần lớn có hút thuốt, uống rượu bia nên tỷ lệ thực hành phòng chống ĐTĐ thấp hơn ở nữ giới.

KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT

Kiến thức về phòng chống ĐTĐ của mẫu nghiên cứu

Đối tượng có kiến thức chung đúng về phòng chống ĐTĐ chiếm 27.7%. Trong đó, kiến thức đúng về tính nguy hiểm của bệnh là 92.0%. Kiến thức đúng về triệu chứng của ĐTĐ đạt 18.5%, về các yếu tố nguy cơ của ĐTĐ là 24.5%, triệu chứng của ĐTĐ đạt 18.5%.

Về các biện pháp phòng ngừa bệnh, đối tượng có kiến thức đúng đạt 73.3%. Tỷ lệ đối tượng có kiến thức đúng về chế độ ăn là 47.7%, chế độ luyện tập thể lực là 44.1%, duy trì khám sức khỏe định kỳ là 75.7%, khám sức khỏe định kỳ là 42.4%.

Thực hành về phòng chống ĐTĐ của mẫu nghiên cứu

Tỷ lệ đối tượng có thực hành chung đúng về phòng chống ĐTĐ đạt 33.9%. Trong đó, 86.0% thực hành đúng không hút thuốc lá, không uống bia rượu là 66.1%. Về thực hành trong chế độ ăn, ăn no vừa đủ đạt 52.3%, ăn nhiều rau xanh đạt 33.9%, không ăn đồ ngọt đạt 81.8%%.Về thực hành luyện tập thể lực đạt 33.1%, khám sức khỏe định kỳ đạt 6.3%, duy trì khám sức khỏe định kỳ đạt đạt 19.2%.

Mối liên quan

-     Có mối liên quan có ý nghĩa thống kê giữa kiến thức về phòng chống ĐTĐ với các yếu tố: trình độ học vấn, nhóm tuổi, tình trạng hôn nhân, giới tính.

-     Có mối liên quan có ý nghĩa thống kê giữa thực hành về phòng chống ĐTĐ với các yếu tố: giới, trình độ học vấn, nhóm tuổi, tình trạng hôn nhân.

-     Có mối liên quan giữa thái độ chung và kiến thức chung về phòng chống ĐTĐ.

ĐỀ  XUẤT

Tăng cường truyền thông cho cộng về triệu trứng bệnh, các yếu tố nguy cơ, biện pháp phòng ngừa bệnh, chế độ ăn và luyện tập thể lực. Duy trì và nâng cao các phương tiện truyền thông phổ biến như tờ rơi, tranh ảnh, loa đài phát thanh ở địa phương và đặc biệt là sự hướng dẫn của cán bộ Y tế về các biện pháp phòng ngừa bệnh.

TÀI LIỆU THAM KHẢO  

1. Nguyễn Văn Lành (2013) "Kiến thức, thái độ, thực hành về phòng chống đái thái đường của đồng bào người dân tộc Khmer tại tỉnh Hậu Giang năm 2013".

2. Lã Ngọc Quang (2011) "Kiến thức, thái độ, thực hành phòng chống ĐTĐ của người dân Thái Bình năm 2011".

3. Bùi Thị Khánh Thuận (2013) "Kiến thức, thái độ, thực hành về phòng ngừa bệnh đái tháo đường năm 2013".

4. WHO (2016) Diabetes, http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs312/en/, 11 May 2016.